Inhoud

• Wat doet dexamfetamine en waarbij gebruik ik het?
• Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
• Mag ik dexamfetamine gebruiken met andere medicijnen?
• Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
• Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
• Hoe gebruik ik dit medicijn?

dexamfetamine

Dexamfetamine is een stimulerend medicijn.

Artsen schrijven het voor bij ADHD (u bent snel afgeleid, doet drukker en doet dingen zonder er bij na te denken). Ook bij narcolepsie (slaapziekte).

Wat doet dexamfetamine en waarbij gebruik ik het?

ADHD bij volwassenen

Verschijnselen
Dexamfetamine wordt gebruikt bij aandachtstekort met hyperactiviteit, ook wel ADHD genoemd, naar het Engelse begrip ‘Attention Deficit Hyperactivity Disorder’. Mensen met ADHD vinden het moeilijk hun aandacht lang ergens op te richten en ze zijn vaak ook zeer beweeglijk, impulsief en actief.

ADHD wordt vaak ontdekt bij kinderen. Maar ook volwassenen kunnen ADHD hebben. Er zijn ook mensen die als kind al ADHD hadden, maar daar pas op volwassen leeftijd achter komen. Verder komt ADHD vaker voor bij mensen met een autistische stoornis en mensen met een verstandelijke beperking.

Behandeling
Meestal krijgen mensen met ADHD gedragstherapie om zo te leren met hun aandoening om te gaan. Ook kan de arts dexamfetamine voorschrijven.

Dexamfetamine is een medicijn dat gebruikt wordt bij kinderen met ADHD. Dexamfetamine is een hulpmiddel, de aandoening verdwijnt er niet door. Wel worden de klachten minder extreem, waardoor de gedragstherapie beter werkt. Dit medicijn is minder goed onderzocht bij volwassenen met ADHD dan bij kinderen met ADHD. Hoe goed dexamfetamine werkt bij volwassenen is daarom nog niet bekend. Volwassenen hebben ook meer kans op bijwerkingen.

Een arts kan dexamfetamine voorschrijven bij volwassen met ADHD. De arts doet dit als de voordelen van het gebruik van dexamfetamine opwegen tegen de nadelen. Dit heet off-label-gebruik.

Werking en effect
Hoe dexamfetamine werkt bij ADHD bij volwassenen is niet precies bekend. Toch lijkt het positief te werken bij mensen met ADHD. Dat komt doordat dexamfetamine ervoor zorgt dat er meer dopamine en noradrenaline in de hersenen vrijkomen. Daardoor is het makkelijker om de aandacht vast te houden. Het begint te werken na 1 tot 2 uur en werkt ongeveer 4 tot 8 uur lang. 

Narcolepsie

Verschijnselen
Narcolepsie is een slaap- en waakstoornis met slaapaanvallen overdag. Hierbij heeft men aanvallen van onbedwingbare slaap, waarbij ook vaak de spieren verslappen. Een aanval treedt soms op bij hevige emoties, zoals lachen of schrikken.

Werking en effect
Dexamfetamine werkt opwekkend en voorkomt zo slaapaanvallen. Het werkt na 1 tot 2 uur en blijft ongeveer 4 tot 8 uur lang werken.

Wat zijn mogelijke bijwerkingen?

Of er bijwerkingen optreden, en in welke mate, hangt af van hoeveel en hoelang u dit medicijn gaat gebruiken. Bovendien zullen bijwerkingen niet bij iedereen optreden, maar alleen bij personen die daarvoor gevoelig zijn.

Veel bijwerkingen zijn in de eerste week het meest uitgesproken en nemen daarna af of verdwijnen zelfs. Ze gaan weer over als u met het medicijn stopt.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Minder eetlust, waardoor u kunt afvallen.

  U kunt deze bijwerking minder maken door het medicijn bij het eten in te nemen. Na enkele weken is dit effect op de eetlust meestal weer over. Raadpleeg uw arts als het eten echt een probleem gaat worden.

• Zenuwachtig zijn en niet kunnen slapen (slapeloosheid). 

  Daarom is het belangrijk dat u dit medicijn niet later dan om 4 uur in de middag inneemt. U heeft hier de eerste week het meeste last van. Daarna wennen de meeste mensen aan deze bijwerkingen.

  Zie ook het kopje ‘Autorijden’ verderop in deze tekst.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Hoofdpijn

  Het kan helpen om het medicijn tijdens het eten in te nemen. Wanneer u hier last van blijft houden, raadpleeg dan de arts, mogelijk moet de dosering lager.

• Hartkloppingen, een versnelde hartslag en een verhoogde bloeddruk. 

  Daarom controleren sommige artsen het hart en de bloeddruk regelmatig (bijvoorbeeld elk half jaar). Gebruik dit medicijn niet als u last heeft van een hart dat minder goed pompt (hartfalen). Raadpleeg uw arts als u last heeft van een verhoogde bloeddruk.

• Buikpijn, misselijkheid, braken en een droge mond. 

  Dit is meestal te voorkomen door dit medicijn met wat voedsel in te nemen. Ook kunt u soms meer dorst hebben.

• Psychische klachten, zoals depressie, angst, opwinding, aggresief zijn of u anders gedragen dan normaal. Zeer zelden rusteloos zijn en veel te vrolijk zijn (euforie). 

• Extra prikkelbaarheid en snel uit het evenwicht zijn. 

  Het effect op de concentratie bij mensen met ADHD kan nog wel aanwezig zijn. Overleg met de behandelend arts als de verbetering in concentratie en aandacht niet opweegt tegen de extra prikkelbaarheid. Mogelijk is de dosering te hoog en moet deze verlaagd.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Hartziektes, zoals een pijnlijk en drukkend gevoel op de borst (angina pectoris) en meer kans op een hartaanval. 

  De kans hierop is groter bij mensen die angina pectoris hebben of al eerder een hartaanval hebben gehad. Neem contact op met uw arts als uw hartkramp verergert of als u plotseling last heeft van pijn op de borst.

• Meer of minder zin in vrijen. 

  Bij mannen: moeilijker krijgen van een erectie.

• Wazig zien, dubbelzien, droge ogen. 

  Raadpleeg dan uw arts.

• Spier- of soms gewrichtspijn. 

  Als u stopt met dexamfetamine gaat deze bijwerking weer over.

• Huiduitslag, jeuk en galbulten. 

  Dit kan soms een overgevoeligheid voor dit medicijn zijn. Een ernstige overgevoeligheid is te merken aan benauwdheid of een opgezwollen gezicht of een ernstige huidafwijking. Ga dan onmiddellijk naar een arts. In beide gevallen mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheek door dat u overgevoelig bent voor dexamfetamine. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn of soortgelijke medicijnen niet opnieuw krijgt

• Sneller last van koude handen en voeten.

  Dit is het gevolg van het nauwer worden van de bloedvaten. Het kan zijn dat u hier last van blijft houden zolang u het medicijn slikt. Zorg voor voldoende bescherming tegen kou door warme kleding te dragen, zoals wanten en sokken. Vooral mensen met de ziekte van Raynaud merken deze bijwerking doordat ze meer last krijgen van koude vingers en tenen. Neem contact op met uw arts als deze bijwerking te veel last geeft.

• Sommige psychische en neurologische ziektes kunnen erger worden.

  Uw arts zal dit medicijn dan meestal niet voorschrijven. Dit is vooral van belang bij aanleg voor tics, zoals bij het syndroom van Gilles de la Tourette, epilepsie, ernstige geestelijke verwarring en ernstige angststoornissen.

  Mensen met schizofrenie (psychose) kunnen meer klachten krijgen. U kunt dingen gaan zien, horen of voelen die er niet zijn (hallucinaties) of denken en geloven die niet kloppen (waandenkbeelden). Zorg ervoor dat uw arts op de hoogte is van deze klachten voordat u het gaat gebruiken.

• Een verhoogd risico op hartritmestoornissen. U kunt last krijgen van plotselinge duizelingen of kortdurend buiten bewustzijn raken. 

  Dit is vooral van belang voor mensen met een bepaalde hartritmestoornis, namelijk het aangeboren verlengde QT-interval. Gebruik dit medicijn NIET als u deze hartritmestoornis heeft. Overleg met uw arts. Mogelijk kunt u overstappen op een ander medicijn.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Mag ik dexamfetamine gebruiken met andere medicijnen?

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje ‘samenstelling’.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Ritonavir, een medicijn tegen hiv of aids. Ritonavir versterkt de werking en bijwerkingen van dexamfetamine.
• Fenelzine en tranylcypromine, medicijnen tegen depressiviteit. De kans op een zeer ernstige verhoging van de bloeddruk wordt door de combinatie vergroot.

Bovengenoemde medicijnen mag u niet in combinatie met dexamfetamine gebruiken. Raadpleeg uw arts. Mogelijk kunt u overstappen op een ander medicijn.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?

autorijden?
Het kan gevaarlijk zijn deel te nemen aan het verkeer als u dit medicijn gebruikt. Dit komt door bijwerkingen, zoals nerveus zijn, angst en rusteloos zijn. U mag de eerste 3 dagen dat u dit medicijn gebruikt niet autorijden. Rijd ook geen auto als de dosering omhoog gaat. Pas nadat u gedurende 3 dagen dezelfde dosering gebruikt, mag u weer autorijden.

Na 3 dagen zijn de meeste mensen voldoende gewend geraakt aan de effecten. U mag dan weer autorijden. Maar doe dat alleen als u geen last meer heeft van de bijwerkingen.

Let op: ook ADHD of slaapziekte kunnen een reden zijn dat u niet mag autorijden. Overleg met uw arts of dat bij u het geval is. Wilt u meer informatie over autorijden bij bepaalde ziektes? Kijk dan op de website van het CBR.

Nieuwe wet: vanaf 1 juli 2017 kunnen deelnemers aan het verkeer met een speekseltest gecontroleerd worden op drugsgebruik. Daarbij maakt de politie geen uitzondering voor het medicinaal gebruik van dexamfetamine.
Als u dexamfetamine gebruikt, kunt u een positief testresultaat verwachten. Dat betekent dat u risico loopt op een boete of ontzegging van de rijbevoegdheid.

Voor meer algemene informatie kunt u het thema ‘Medicijnen in het verkeer’ lezen. In dit thema leest u bijvoorbeeld wat de wet zegt over medicijnen in het verkeer. Ook vindt u adviezen waarmee u rekening moet houden als u wel (weer) mag autorijden.

alcohol drinken?
Alcohol versterkt de bijwerkingen van dit medicijn, zoals roekeloos gedrag. Ook beïnvloedt alcohol het beoordelingsvermogen. Beperk daarom het gebruik van alcohol.

alles eten?
U mag alles eten.

Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?

Zwangerschap
Meld het aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent of dit binnenkort wilt worden. U kunt dit medicijn beter NIET gebruiken als u zwanger bent of binnenkort wilt worden. Er zijn niet veel zwangere vrouwen die dit medicijn hebben gebruikt. Daarom is niet zeker of dit medicijn altijd veilig is voor zwangere vrouwen en hun kind. Wel is bekend dat bij gebruik voor lange tijd tijdens de laatste 3 maanden van de zwangerschap (3e trimester) bij de baby ontwenningsverschijnselen kunnen ontstaan. Samen kunt u bespreken wat het risico voor de baby is als u doorgaat met het medicijn. Of wat het risico voor u of uw baby is als u met het medicijn stopt.

Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker. Dit medicijn komt in de moedermelk. Het is niet bekend of dit medicijn schadelijk voor de baby is. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.
Als uw arts vindt dat u borstvoeding kunt geven: let dan goed op mogelijke bijwerkingen bij het kind. Dit merkt u doordat uw baby minder goed drinkt en minder goed slaapt. Als deze bijwerkingen optreden, neem dan contact op met uw arts.

Hoe gebruik ik dit medicijn?

Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek of in de bijsluiter.

Hoe?
Als u snel last van uw maag krijgt, kunt u de capsules of tabletten het beste met wat voedsel innemen. Eventueel mag u de capsules openmaken en de inhoud op wat voedsel strooien. De tablet mag u eventueel op de breukstreep doormidden breken. De beide helften moet u heel doorslikken met een beetje water.

Wanneer?
Meestal raadt de arts aan de dagdosering in 2 of 3 keer in te nemen. Gebruikelijk is dan dat u de eerste dosis ’s ochtends neemt, meteen na het opstaan, en de tweede rond 13.00 uur. Het werkt dan gedurende de hele dag. Neem de laatste dosis liever niet na 16.00 uur omdat u dan moeite met inslapen kan krijgen.

Hoelang?

ADHD

• Na een week of vier kunnen u en de arts meestal beoordelen of de behandeling aanslaat.
• Het is aan te raden dit ook zelf bij te houden, bijvoorbeeld door het gedrag dagelijks in een cijfer uit te drukken.
• Een enkele keer adviseert de arts om één of meer keren per jaar gedurende enkele weken te stoppen. Tijdens deze ‘medicijnvakantie‘ kunt u kijken of het medicijn nog nodig is. Mogelijk kunt u inmiddels voldoende omgaan met de aandachtsstoornis en de overmatige activiteit. Dan is dit medicijn niet meer nodig.

Narcolepsie
Dexamfetamine geneest uw ziekte niet, maar werkt wel tegen de verschijnselen van narcolepsie. U zult dit medicijn daarom meestal levenslang moeten gebruiken.